Op 27 januari 2020 is het 75 jaar geleden dat het Rode Leger het concentratie- en vernietigingskamp Auschwitz bevrijdde. Over heel de wereld wordt op
27 januari deze bijzondere, historische gebeurtenis herdacht. Om stil te staan bij de Holocaust-slachtoffers uit Groningen is van woensdag 22 januari tot en met zondag 2 februari het tijdelijke Holocaustmonument Levenslicht te zien in de Folkingestraat Synagoge. Het monument maakt deel uit van een landelijk project van het Nationaal Comité 4 en 5 mei waaraan meer dan 150 Nederlandse gemeenten deelnemen. Zo herdenkt Nederland gezamenlijk de verschrikkingen van de Holocaust.

Zowel in de Joodse herdenkingstraditie als in de Roma- en Sinti-cultuur zijn stenen belangrijk. Kunstenaar Daan Roosegaarde heeft deze traditie als inspiratie gebruikt. Met in totaal 104.000 lichtgevende stenen - gelijk aan het aantal slachtoffers uit Nederland - staat het kunstwerk symbool voor de overweldigende betekenis van de Holocaust. De stenen zijn verdeeld over de verschillende gemeenten waar Joden, Roma en Sinti woonden, leefden; soms al generaties lang. Uit de gemeente Groningen zijn meer dan 2850 Joodse Stadjers tijdens de Tweede Wereldoorlog opgepakt, weggevoerd en vermoord.

De stenen in het tijdelijk monument lichten om de paar seconden op, als een ademhaling in licht. Daarmee symboliseren ze het leven dat nu in de gemeente gemist wordt. Door stil te staan bij het gemis van de plaatsgenoten bij Levenslicht of deel te nemen aan het bijbehorende onderwijsproject Wordt gemist, blijft de herinnering aan de slachtoffers levend.

Avondopenstellingen

De Stichting Folkingestraat Synagoge en de gemeente Groningen hebben het tijdelijke Holocaustmonument een passende plek gegeven in de Synagoge. Omdat het monument het beste tot zijn recht komt in het donker, zijn er speciale, vrij toegankelijke avondopenstellingen op 22, 23, 29 en 30 januari. De avondopstellingen zijn telkens van 19.30 tot 21.30 uur en worden omlijst met lezingen, voordachten en/of muziek. De activiteiten op deze avonden zijn:

Woensdag 22 januari - 20.00-20.45 uur

Dichter en schrijver Tonko Ufkes brengt deze avond werk ten gehore van Joods Groninger schrijvers. Velen kennen het werk van Saul van Messel (pseudoniem van Jaap Meijer) die na de oorlog als 'Tolk van 't Olle Volk' in het Gronings dichtte, onder andere over zijn jeugd in Winschoten. Ook werk van de minder bekende Benjamin H. Broekema en Simon van Hasselt wordt deze avond voorgedragen. De voordrachten worden afgewisseld met korte pauzes. Ufkes (Zevenhuizen 1958) is de auteur van diverse Groningstalige publicaties en hoofdredacteur van het online Literair Tiedschrift Oader.

Donderdag 23 januari - 20.00-20.45

Stefan van der Poel verzorgt deze avond een lezing met als titel ‘Een collectieve Europese herinnering aan de Shoah?’ Is er sprake van een gemeenschappelijke herinnering aan de Shoah? Of staat de Shoah zo’n gemeenschappelijke herinnering (en identiteit) eerder in de weg? Stefan van der Poel is universitair docent Geschiedenis en gespecialiseerd in Oost-Europese en Joodse Geschiedenis. Hij is auteur van het boek Joodse Stadjers, de Joodse gemeenschap in de stad Groningen 1796 – 1945.

Woensdag 29 januari - 20.00-21.00

De Stichting Oorlogs- en Verzetscentrum Groningen toont deze avond een drietal documentaires die zij de afgelopen jaren hebben laten maken. In de eerste film volgen we het verhaal van het Duits-Joodse meisje Liesel Aussen. In de tweede film gaan we naar het Oost-Groningse Oostwold, waar een Joods jongetje in de pastorie van dominee Krijger een veilig onderkomen vond. De verzwegen geschiedenis van Arent Levie uit Nieuwolda staat in de derde documentaire centraal.

Donderdag 30 januari – 19.30-21.30

Het Roger Moreno Trio speelt muziek uit de Roma- en Sinti-cultuur. De Nederlandse Sinto Roger ‘Moreno’ Rathgeb kreeg landelijke bekendheid door het componeren van het Requiem voor Auschwitz, een requiem ter herdenking van alle slachtoffers van de nazi’s.

Bezoekers kunnen tijdens de openingstijden in deze periode ook het Namenboek van journalist/publicist Johan van Gelder inzien. In het boek staan de namen van alle Joodse Holocaust-slachtoffers uit de huidige gemeente Groningen vermeld.

Herdenkingsbijeenkomst

Zondag 26 januari vindt in Amsterdam de Nationale Holocaustherdenking plaats. Ook in Groningen wordt die dag herdacht: vanaf 15.00 uur is in de Synagoge een bijzondere herdenkingsbijeenkomst, waar de Groninger Holocaust-slachtoffers worden herdacht. Op het programma staan onder meer een toespraak van burgemeester Koen Schuiling en een lezing van Ron van Hasselt met als titel ‘Vertel het de wereld’. Van Hasselt put voor deze lezing uit zijn nieuwe boek Om en nabij Auschwitz (en het lot van twee dochters).